Schijnzelfstandigheid: hoe ‘holistisch’ mag een rechter kijken?

Sinds januari 2025 handhaaft de Belastingdienst weer actief op schijnzelfstandigheid. Dat betekent dat opdrachtgevers én zelfstandigen opnieuw scherp moeten zijn op de vraag: is dit écht een overeenkomst van opdracht, of eigenlijk een arbeidsovereenkomst?

In het zogeheten Deliveroo-arrest gaf de Hoge Raad richting: alle omstandigheden van het geval zijn relevant – geen enkel criterium is op voorhand doorslaggevend. Het lijkt een genuanceerde benadering, maar in de praktijk roept deze ‘holistische’ toets serieuze vragen op.

Holistisch toetsen klinkt eerlijk, maar werkt dat ook zo?

Het idee is dat de rechter naar het geheel van feiten en omstandigheden kijkt, en daarbinnen weegt of sprake is van arbeid. Maar hoe zwaar weegt welk aspect? En wanneer ‘kantelt’ een relatie van zelfstandig naar dienstverband? Die vragen blijven open.

Dat leidt in de praktijk tot onzekerheid. Partijen weten niet meer precies waar ze aan toe zijn. En dat wringt, zeker nu er weer gehandhaafd wordt. Wie kan vooraf met zekerheid zeggen hoe de Belastingdienst of een rechter naar zijn arbeidsrelatie zal kijken?

Het risico: juridische willekeur

Bij een holistische benadering wordt niet vooraf duidelijk welk criterium zwaar weegt. Is het belangrijk dat iemand eigen werktijden bepaalt? Of is de gezagsverhouding doorslaggevend? Wat als de opdrachtnemer onderneemt via een BV, maar die BV alleen voor deze opdrachtgever werkt?

Zonder heldere maatstaven groeit het risico dat beslissingen afhangen van interpretatie of zelfs van persoonlijke indrukken van inspecteurs of rechters. Dat maakt het moeilijk om relaties juridisch ‘safe’ in te richten.

Tijd voor duidelijkheid – en toetsing vooraf

Juist nu de handhaving is hervat, is het belangrijk om vooraf te toetsen hoe een arbeidsrelatie eruitziet in het licht van de actuele rechtspraak. Welke elementen versterken het beeld van ondernemerschap? En welke zetten de deur open naar een dienstbetrekking?

Een grondige toetsing helpt problemen later te voorkomen – en geeft ruimte om relaties zo nodig aan te passen vóórdat de Belastingdienst of rechter dat doet.

Reeks: de Deliveroo-criteria onder de loep

In een serie korte blogs wordt de komende tijd ingegaan op alle afzonderlijke criteria die de Hoge Raad noemt in het Deliveroo-arrest. Zo ontstaat een praktisch beeld van hoe de kwalificatie van arbeidsrelaties zich ontwikkelt.

Wilt u weten hoe uw arbeidsrelatie juridisch te beoordelen is? Neem dan vrijblijvend contact op.